آیا از نظر اسلام، زنان مجاز به رانندگی هستند؟ اگر مجازند چرا در عربستان این‌گونه نیست؟

حکم رانندگی زنان از احکامی است که باید با استفاده از قوانین و اصول دیگر بیان شود؛ یعنی، در کتاب و سنت حکم مستقیمی برای رانندگی زنان نداریم، زیرا از مسائل جدید (مستحدثه) است. علمای عربستان که حکم به حرمت داده اند دلائلی نقل کرده اند که همه ی آنها قابل مناقشه است و عقل پسند نیست. اما همه ی علمای شیعه با استفاده از آیات و روایات و عدم وجود دلیلی برممنوعیت و حرمت رانندگی زنان حکم به جواز آن با حفظ حجاب و شئونات اسلامی داده اند. کما اینکه عده ای از علمای اهل سنت در دیگر کشورهای عربی اسلامی حکم به جواز رانندگی زنان داده اند.

در جامعه گاهی مسائل و موضوعات جدیدی پیش می آید که در شرع اسلام برای آن حکمی تعیین نشده است و حکم آن را باید از طریق استنباط، یعنی با استفاده از قواعد و اصول دیگر به دست آورد. رانندگی بانوان نیز از این قسم است که حکم آن از طریق استنباط به دست می آید.

علمای عربستان که حکم به حرمت رانندگی بانوان داده اند دلائلی نقل کرده اند که همه ی آنها قابل مناقشه است و عقل پسند نیست.

در استفتائی که از عبدالعزیز عبدا.. بن باز، در باره ی حکم رانندگی زنان شده، وی می گوید: «شکی نیست که آن جایز نیست چون که رانندگی زنان موجب مفاسد زیادی می شود که در شرع باید جلوی این مفاسد را گرفت.»[۱] همچنین محمد بن صالح العثیمین در این باره می گوید: «جایز نیست چرا که دارای مفاسد زیادی است.»[۲] وی علت تحریم رانندگی زنان را مفاسدی می دانند که به گمانش بر رانندگی زن بار می شود. ایشان، نزع حجاب (کنار گذاشتن حجاب)، از بین رفتن حیا، زیاد از خانه خارج شدن زن، سرکشی زن بر اهل خانه و یا شوهرش و شلوغی خیابان ها و محروم شدن بعضی از جوان ها از رانندگی[۳] را از جمله ی این مفاسد می داند.

همانطور که ملاحظه می شود برای رانندگی زن اموری را مفروض و حتمی دانسته و حکم به تحریم رانندگی زنان داده اند. ولی سؤال این است که آیا این مسائل در باره ی زنان مسلمان و مؤمنی که می خواهند رانندگی کنند، صدق می کند؟ و آیا رانندگی زنان بدون هیچ یک از این امور ناپسند امکان ندارد؟

در جامعه ی اسلامی ایران سال ها است که بسیاری از زنان مؤمن و مسلمان بدون به وجود آمدن حتی یک مورد از این مسائل، رانندگی می کنند؛ یعنی، در عمل ثابت شده است که زن مسلمان می تواند رانندگی کند در حالی که حیاء و متانت و حجابش را هم رعایت کرده و باعث فسادی نیز نگردد. به نظر می رسد که مفتیان عربستان بین مسائل گوناگون خلط کرده اند. آیا زیاد از خانه خارج شدن اگر با اجازه ی شوهر و با رعایت شئونات اسلامی باشد حرام است؟ آیا رانندگی، دلیل سرکشی زن است؟ چگونه ممکن است؟ بله، ممکن است در یک یا چند مورد، زنانی که رانندگی می کنند سر کش باشند ولی همیشه اینطور نیست. اینها دلائلی نیست که در مورد زنان مؤمن و محجّبه ای که همه ی موازین شرعی را رعایت می کنند قابل طرح باشد. آیا شلوغی خیابان ها حرام است و می تواند دلیلی بر حرام بودن رانندگی زنان باشد؟ آیا اگر ثابت شود مردان علت شلوغی خیابان ها هستند باز هم حرام است و باید آنان نیز شرعاً از رانندگی منع شوند؟ و آیا در شهرهای کوچک و روستاهایی که خیابان ها خلوت است رانندگی زنان بی اشکالی است؟

باید اضافه کرد که عمل بعضی از کشورها مصداق اسلام نمی باشد؛ یعنی، نمی توان گفت اگر فلان کشور (اسلامی) کاری را جایز بداند پس حتماً از نظر اسلام جایز است و یا اگر منع کند از نظر اسلام ممنوع است؛ جایز بودن و جایز نبودن دلیل شرعی معتبر می خواهد.

فقهای شیعه، با توجه به اینکه از نظر اسلام هیچ کس حق ندارد بدون دلیل معتبر شرعی، حلالی را حرام و یا حرامی را حلال کند و همچنین اگر در جایی که شک داشته باشیم چیزی حرام است، اصل، حلال بودن آن است (اصل حلیت)، فتوا داده اند که رانندگی زنان با حفظ کامل حجاب و شئونات اسلامی اشکالی ندارد.[۴] چیزی که درباره ی زنان مؤمن و با حیای ایران می بینیم و بسیاری از آنها بدون هیچ مشکل و با حفظ شئونات اسلامی این کار را انجام می دهند. البته به جز ایران در بسیاری از کشورهای عربی اسلامی منطقه، رانندگی زنان بلا مانع است و عده ای از علمای آنها این حکم علمای سعودی را نپذیرفته و نقد کرده اند.[۵]

[۱] . الادله المختلف فیها عند الاصولین و تطبیقاتها المعاصره، دکتر مصلح بن عبدالحی النجار(استاد دانشکده ی ریاض)، ص ۱۴۴؛ فوائد و فتاوی، عبدا.. بن عبدالرحمن، ص ۱۶۴؛ فتاوی المرأه، خالد الجریسی، ص ۸.

[۲] . همان، ص ۱۴۷.

[۳] . همان.

[۴] . توضیح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۹۳۱؛ استفتائات امام خمینی(ره)، ج ۳، ص ۳۵۸، سؤال های ۳۵ – ۴۱.

[۵] . ر.ج : الادله المختلف فیها عند الاصولین و…، قسمت سدّ ذراتع، ص ۱۴۴.

منبع : اسلام کوئست