آیا زبان عربی بر باقی زبان‌ها برتری دارد؟

در ابتدا باید به این نکته توجه داشت، که الزامی نیست تا وحی الهی با کامل‌ترین زبان نازل شود، همان‌گونه که شاهدیم برخی از کتاب‌های آسمانی با زبانی غیر از زبان عربی نازل شده‌اند.
از سوی دیگر بررسی دقیق ساختار یک زبان و مقایسه آن با دیگر زبان‌ها، بیش از آن که در حیطه‌ی تخصص اندیشمندان علوم اسلامی باشد، باید از منظر متخصصین «زبان شناس» مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. با نگاهی اجمالی در کتاب‌ها و فضای مجازی به خوبی می‌توان اختلاف نظر زبان شناسان را در این زمینه مشاهده نمود. برخی وابستگی معنایی زبان عربی به تغییر و صرف کلمات را یک حسن شمرده‌اند و برخی دیگر نیاز آن به اِعراب را نسبت به باقی زبان‌ها به عنوان یک سختی زبان قلمداد کرده‌اند. به هر صورت زبان عربی دارای ویژگی قابل توجهی در بیان معانی و مفاهیم ادبی است؛ از این رو بسیاری از شعرای عرب زبان و پارسی زبان از این قابلیت غیر قابل انکار به نهایت بهره جسته‌اند.
در قرآن کریم نیز در غالب مواردی که یادی از «عربیّ» بودن قرآن شده است، به تصریح اندیشمندان لغت عربی[۱]، مقصود فصاحت و بیانِ روشن آن بوده است: «قُرْآناً عَرَبِیًّا غَیْرَ ذی عِوَجٍ»[۲].
در مورد نزول قرآن به زبان عربی نیز، به علت شرایط نزول وحی در آن سرزمین و خصوصیات مردمان ساکن در آن مناطق بوده است؛ زیرا از سنت‌های الهی چنین است که خداوند می‌فرماید: «ما هیچ پیامبری را، جز به زبان قومش، نفرستادیم تا [حقایق را] برای آنها آشکار سازد». چنانچه اگر به زبانی غیر از عربی نیز نازل می‌شد، باز هم اشکال می‌کردند که چرا عربی نیست: «و اگر [این کتاب را] قرآنی غیر عربی گردانیده بودیم، قطعاً می‌گفتند: «چرا آیه‌های آن روشن بیان نشده؟ کتابی غیر عربی و [مخاطبِ آن] عرب زبان؟»[۳].
از منظر روایات نیز هیچ گاه تکلم به زبان عربی به عنوان یک فضیلت شمرده نشده است، بلکه تفاخر به عرب بودن نیز مذموم بوده[۴] و ملاک حقیقیِ برتری افراد «داشتن تقوی» بیان شده است[۵]. اگر هم عده‌ای از دیدگاه روایات، زبان عربی را برتر از زبان‌های دیگر بر شمرده‌اند، ظاهراً به دلیل روایاتی بوده است که زبان اهل بهشت را، زبان عربی دانسته است. هر چند فهم دقیقی از این روایات وجود ندارد، ولی نمی‌توان به عنوان برتری ساختاری یک زبان قلمداد نمود[۶].

[۱]. راغب اصفهانی، محمد بن حسین، مفردات الفاظ القرآن، ص ۵۵۷، دار القلم، بیروت، چاپ اول؛ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۷۴، دار الکتب العلمیة- مرکز نشر اثار علامه مصطفوی‏، بیروت-قاهره-لندن، چاپ سوم.
[۲]. قرآنى فصیح، بى‏هیچ کژى، شاید که آنان راه تقوا پویند. الزمر، ۲۸.
[۳]. فصلت، ۴۴.
[۴]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح غفاری و آخوندی، ج۸، ص۲۴۶، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۴۰۷ق.
[۵]. گرامى‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست. حجرات، ۱۳.
[۶]. تنها در یک روایت مرفوعه که در کتاب اختصاص، از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است، اشاره به برتری زبان تکلم پیامبر اکرم(ص) شده است؛ البته به نظر می‌رسد مقصود لهجه قریش است. به هر صورت نمی توان به تنهایی با این روایت چنین برداشت قطعی و نهایی داشت؛ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تصحیح غفاری و محرمی، ص ۱۸۷، الموتر العالمی لالفیه الشیخ المفید، قم، ۱۴۱۳ق.

منبع : اسلام کوئست